Soybağının Reddi, Tanıma ve Babalık Davası
Makalemizde, Yargıtay kararları ışığında üç önemli konuyu, güncel uygulamalar doğrultusunda ele alacağız:
- Soybağının reddi,
- Çocuğun babası tarafından tanınması,
- Babalık davası.
Bir çocuk, babası olmayan bir erkek tarafından tanınarak soybağının kurulması mümkündür. Ancak, bir erkek tarafından zaten soybağı kurulmuş bir çocuğun bu soybağı, babalık davası veya soybağının reddi davası yoluyla değiştirilebilir. Özellikle vurgulamak gerekir ki; soybağının reddi ve babalık davası bir arada yürütülemez. Her iki dava da ayrı ayrı açılmalıdır. Söz konusu dava süreçleri kişinin haklarını doğrudan etkilemesi bakımından oldukça hassasiyet ve tecrübe gerektirmektedir. Bu sebeple dava sürecinin uzman bir İstanbul hukuk bürosu eşliğinde yürütülmesi, sürecin hukuken eksiksiz ve hatasız şekilde ilerlemesini ve başarıya ulaşmasını sağlayacaktır.
Soybağının (Nesebin) Reddi Davası
Evliyken ya da evliliğin bitiminden itibaren üç yüz gün içinde doğan çocuk, yasal olarak erkek eşin çocuğu kabul edilir. Bu durum “babalık karinesi” olarak adlandırılır. Ancak, bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun erkek eşe atfedilmesi, annenin evlilik döneminde gebe kaldığının kanıtlanmasıyla mümkündür. Eğer erkek eşin gaipliğine karar verilmişse, üç yüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haberin alındığı tarihten itibaren işlemeye başlar.
Erkek eş, çocuğun kendisinden olmadığını iddia ederse, soybağının reddi davası açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava, ana ve çocuğa karşı açılır.
Çocuk da, kendi soybağının reddi davasını açma hakkına sahiptir. Bu dava, ana ve babaya karşı açılır.
Soybağının (Nesebin) Reddi Davasında İspat Yükü
- Evlilik İçinde Ana Rahmine Düşme Durumu:
- Eğer çocuk evlilik sürecinde ana rahmine düşmüşse, davacının, erkek eşin baba olmadığını kanıtlaması gerekmektedir.
- Evlenmeden en az yüz seksen gün sonra ve evliliğin sona ermesinden itibaren en fazla üç yüz gün içinde doğan çocuk, evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır.
- Evlenmeden Önce veya Ayrı Yaşama Sırasında Ana Rahmine Düşme Durumu:
- Çocuk, evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüşse, davacının ek bir kanıt sunmasına gerek yoktur.
- Ancak, gebe kalma döneminde kocanın eşi ile cinsel ilişki kurduğuna dair inandırıcı kanıtlar varsa, erkek eşin babalık karinesi devam eder.
Soybağının (Nesebin) Reddi Davasında Hak Düşürücü Süreler
Koca, doğumu ve kendisinin baba olmadığını ya da annenin gebe kaldığı dönemde başka bir erkekle cinsel ilişki içinde olduğunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde dava açmalıdır.
Çocuk, ergin olduğu tarihten itibaren en geç bir yıl içinde dava açmalıdır.
Gecikmenin haklı bir sebebe dayandığı durumlarda, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.
Soybağının Reddi Davasında Diğer İlgililerin Dava Hakkı
Kocanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi veya sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi durumlarında, kocanın altsoyu, annesi, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.
Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden itibaren bir yıl içinde soybağının reddi davasını açar.
Kocanın açacağı soybağının reddi davasına ilişkin hükümler, kıyas yoluyla diğer ilgililere de uygulanır.
Sonradan Evlenme Halinde Soybağı (Nesep) Nasıl Belirlenir?
Evlilik dışında doğan çocuk, ana ve babasının birbiriyle evlenmesi halinde, evlilik içinde doğmuş çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur.
Eşler, evlilik dışında doğmuş çocuklarını, evlenme sırasında veya sonrasında, ikametgâhlarının bulunduğu veya evlenmenin gerçekleştiği yerdeki nüfus memuruna bildirmekle yükümlüdürler.
Bildirimin yapılmamış olması, çocuğun evlilik içinde doğmuş çocuklara ilişkin hükümlere tabi olmasını engellemez.
Daha önce tanıma veya babalığa hükümle soybağı kurulmuş çocukların ana ve babası evlendiğinde, nüfus memuru resen gerekli işlemi yapar.
Sonradan Evlenme Durumunda Soybağına İtiraz
Ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı, sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilirler. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını kanıtlamakla yükümlüdür.
Çocuğun altsoyu da, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması halinde itiraz hakkına sahiptir.
Tanımanın iptaline ilişkin hükümler, kıyas yoluyla uygulanır.
Soybağının (Nesebin) Reddi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Soybağının reddi, yani nesebin düzeltilmesi davasına bakmaya aile mahkemesi görevlidir. Davaya bakmaya yetkili mahkemeler ise şunlardır:
- Davacı veya davalı taraflardan herhangi birinin ikametgâhı mahkemesi, soybağının düzeltilmesi davasını görmeye yetkilidir.
- Çocuğun doğduğu yerleşim yeri mahkemesi de soybağının reddi davasına bakmaya yetkilidir.
Babanın Çocuğu Tanıması
Babanın, nüfus memuruna veya mahkemeye yazılı başvuru yapması, resmi bir senette veya vasiyetnamesinde beyanda bulunması yoluyla tanıma gerçekleşir.
Tanıma beyanında bulunan kişi eğer küçük veya kısıtlı ise, veli veya vasisinin rızası da gereklidir.
Başka bir erkek ile soybağı bulunan çocuk, bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınamaz.
Beyanda bulunulan nüfus memuru, sulh hâkimi, noter veya vasiyetnameyi açan hâkim, tanımayı babanın ve çocuğun kayıtlı olduğu nüfus memurluklarına bildirir.
Çocuğun kayıtlı olduğu nüfus memurluğu, tanımayı çocuğa, anasına ve çocuk vesayet altındaysa vesayet makamına bildirir.
Tanımanın İptali Davası
- Tanıyanın Dava Hakkı:
- Tanıyan, yanılma, aldatma veya korkutma sonucu tanımanın iptalini dava edebilir.
- İptal davası, anaya ve çocuğa karşı açılır.
- İlgililerin Dava Hakkı:
- Ana, çocuk ve çocuğun ölümü halinde altsoyu, Cumhuriyet savcısı, Hazine ve diğer ilgililer tanımanın iptalini dava edebilirler.
- Dava, tanıyana ya da tanıyan ölmüşse mirasçılarına karşı açılır.
Tanımanın İptali Davasında İspat Yükü
Davacı, tanıyanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür. Ana veya çocuk tarafından tanıyanın baba olmadığı iddiasıyla açılan iptal davasında ispat yükü, tanıyanın gebe kalma döneminde ana ile cinsel ilişkide bulunduğuna dair inandırıcı kanıtlar sunulduktan sonra ortaya çıkar.
Tanımanın İptali Davasında Hak Düşürücü Süreler
Tanıyanın dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her halükarda tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle sona erer.
İlgililerin dava hakkı, davacının tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olamayacağını öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halükarda tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle sona erer.
Çocuğun dava hakkı, ergin olmasından başlayarak bir yıl geçmekle sona erer.
Gecikmeyi haklı kılan bir sebep varsa, bu sebebin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde dava açılabilir.
Babalık Davası
Çocuk ile baba arasındaki soybağının mahkemece tespiti, ana ve çocuk tarafından talep edilebilir. Dava, babaya ya da baba ölmüşse mirasçılarına karşı açılır. Babalık davası, Cumhuriyet savcısına ve Hazineye; eğer ana tarafından açılmışsa kayyıma; kayyım tarafından açılmışsa anaya bildirilir.
Babalık Davasında Karine
Davalının, çocuğun doğumundan önceki üç yüzüncü gün ile yüz sekseninci gün arasında ana ile cinsel ilişkide bulunmuş olması, babalığa karine sayılır. Bu sürenin dışında olmasına rağmen, fiili gebe kalma döneminde davalının ana ile cinsel ilişkide bulunduğunun tespit edilmesi durumunda da aynı karine geçerlidir. Davalı, çocuğun babası olmasının imkansızlığını veya bir üçüncü kişinin baba olma olasılığının kendisinden daha fazla olduğunu kanıtlarsa, karine geçersiz sayılır.
Babalık Davasında Hak Düşürücü Süreler
Babalık davası, çocuğun doğumundan önce veya sonra açılabilir. Ananın dava hakkı, doğumdan başlayarak bir yıl geçmekle sona erer.
Çocuk ile başka bir erkek arasında soybağı ilişkisi varsa, bu bir yıllık süre, soybağı ilişkisinin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. Gecikmeyi haklı kılan sebepler mevcutsa, bu sebeplerin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde dava açılabilir.
Babalık Davasında Ananın Mali Hakları
Ana, babalık davası ile birlikte ya da ayrı olarak, babadan veya onun mirasçılarından aşağıdaki giderlerin karşılanmasını talep edebilir:
- Doğum giderleri,
- Doğumdan önceki ve sonraki altışar haftalık geçim giderleri,
- Gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderler.
Çocuk ölü doğmuş olsa bile, hakim bu giderlerin karşılanmasına karar verebilir. Üçüncü kişiler veya sosyal güvenlik kuruluşlarınca anaya yapılan ödemeler, adalete uygun bir şekilde tazminattan indirilebilir.